原文
臣密言:臣之辛苦,非独蜀之人士及夔州牧伯所见共闻,皇天后土实所共鉴,臣以险衅,夙遭闵凶,生孩六月,慈父见背,行年四岁,舅夺母志,祖母刘悯臣孤弱,躬亲抚养,臣少多疾病,九岁不行,零丁孤苦,至于成立,既无伯叔,终鲜兄弟,门衰祚薄,晚有儿息,外无期功强近之亲,内无应门五尺之僮,茕茕孑立,形影相吊,而刘夙婴疾病,常在床蓐,臣侍汤药,未曾废离。
逮奉圣朝,沐浴清化,前太守臣逵察臣孝廉;后刺史臣荣举臣秀才,臣以供养无主,辞不赴命,诏书特下,拜臣郎中,寻蒙国恩,除臣洗马,猥以微贱,当侍东宫,非臣陨首所能上报,臣之辛苦,非言可喻,但欲闻得尽节报国之心。
翻译注释
翻译:
我李密向陛下陈述自己的苦衷,我的辛酸悲苦,并不仅仅是蜀地的百姓及益州牧伯所见所闻,天地神明实在也都看得清清楚楚,我因命运不好,很早就遭遇到了不幸,刚出生六个月,父亲就弃我而死去,我四岁的时候,舅父强迫母亲改变了守节的志向,我的奶奶刘氏,怜悯我从小丧父又家道衰微,便亲自对我加以抚养,我小时候经常生病,九岁还不能走路,孤独无靠一直到成人自立,既没有叔叔伯伯,又缺少兄弟,门庭衰微、福分浅薄;直到很晚才有了儿子,在外面没有比较亲近的亲戚,在家里又没有照管门户的僮仆,孤孤单单地自己生活,每天只有自己的身体和影子相互安慰,而刘氏很早就被疾病缠绕,常年躺在床上;我侍奉她吃饭喝药,从来就没有离开她身边。
到了晋朝建立后,我蒙受着清明的政治教化,先前有个名叫逵的太守,察举臣为孝廉;后来有个名叫荣的刺史又推举臣为秀才,臣因为没有人照顾我祖母,就都推辞掉了,没有遵命任职,朝廷又特地下了诏书,任命我为郎中,不久又蒙受国家恩命任命我为洗马,我凭借卑微低贱的身份,担当侍奉太子的职务,这实在不是我杀身捐躯所能报答朝廷的,我的辛酸苦楚,并不是用言语所能表达的。
注释:
本段详细描述了作者的家庭背景、成长经历以及与祖母的深厚感情,通过自述的方式表达了对朝廷的忠诚与对祖母的孝顺之情无法两全的矛盾心理,同时展现了作者在人生困境中的坚韧与不屈。