原文
壬戌之秋,七月既望,苏子与客泛舟游于赤壁之下,清风徐来,水波不兴,举酒属客,诵明月之诗,歌窈窕之章,少焉,月出于东山之上,徘徊于斗牛之间,白露横江,水光接天,纵一苇之所如,凌万顷之茫然,浩浩乎如冯虚御风,而不知其所止;飘飘乎如遗世独立,羽化而登仙。
于是饮酒乐甚,扣舷而歌之,歌曰:“桂棹兮兰桨,击空明兮溯流光,渺渺兮予怀,望美人兮天一方。”客有吹洞箫者,倚歌而和之,其声呜呜然,如怨如慕,如泣如诉;余音袅袅,不绝如缕,舞幽壑之潜蛟,泣孤舟之嫠妇。
苏子愀然,正襟危坐而问客曰:“何为其然也?”客曰:“‘月明星稀,乌鹊南飞’,此非曹孟德之诗乎?西望夏口,东望武昌,山川相缪,郁乎苍苍,此非孟德之困于周郎者乎?方其破荆州,下江陵,顺流而东也,舳舻千里,旌旗蔽空,酾酒临江,横槊赋诗;固一世之雄也,而今安在哉?况吾与子渔樵于江渚之上,侣鱼虾而友麋鹿;驾一叶之扁舟,举匏樽以相属,寄蜉蝣于天地,渺沧海之一粟,哀吾生之须臾,羡长江之无穷,挟飞仙以遨游,抱明月而长终,知不可乎骤得,托遗响于悲风。”
苏子曰:“客亦知夫水与月乎?逝者如斯,而未尝往也;盈虚者如彼,而卒莫消长也,盖将自其变者而观之,则天地曾不能以一瞬;自其不变者而观之,则物与我皆无尽也,而又何羡乎?且夫天地之间,物各有主,苟非吾之所有,虽一毫而莫取,惟江上之清风,与山间之明月,耳得之而为声,目遇之而成色,取之无禁,用之不竭,是造物者之无尽藏也,而我与子之所共适。”
译文
壬戌年的秋天,七月已经过去了一半多时间了,我同客人乘船泛舟游于赤壁之下,清风轻轻吹来,江面上的水波平静不起波澜,我举起酒杯向客人敬酒吟诵着明月的诗篇和窈窕的乐章,不一会儿月亮从东山之上升起在斗宿和牛宿之间徘徊盘旋着,白露化作水汽横亘在江面上水光与天色相接浑然一体,我们任凭小船飘摇在万顷江面上自由自在地漫游仿佛凌空驾风而行却不知道将会停息在何处;我们仿佛脱离尘世的烦恼遗世独立在仙境之中飘飘欲仙起来。
这时候我们饮酒快乐到了极点敲着船舷唱起歌来歌词说:“桂木做的棹啊兰木做的桨划开清澈的江水追赶着倒映在水面上的月光啊渺渺茫茫我心中所思所想的人儿啊远在天边的一方。”有位会吹洞箫的客人随着歌声应和着吹起洞箫来声音呜呜地像怨恨又像思慕像哭泣又像倾诉;余音悠长婉转像不断线的细丝在深谷中回荡盘旋着舞动深潭里的蛟龙使孤舟上的寡妇哭泣起来。
我听了箫声感到十分悲伤整理好衣裳正襟危坐问客人说:“为什么箫声这样悲凉呢?”客人回答说:“‘月明星稀乌鹊南飞’这不是曹孟德的诗句吗?向西望是夏口向东望是武昌山川环绕相接草木茂盛苍翠茂密这就是曹孟德被周郎打败的地方啊!当初