一、原文
木假山记
予尝爱之矣,凡山者,可以游观、可以登眺,而必之有木焉以荫人者,其上又必之有水焉以润物者,其下之石,可以砺砥其砥砺者,可以硎磨其硎磨者,而其崖之奇,其峰之秀,则又必之有草焉以覆之,有木焉以蓄之,是以其山之来,愈久远而愈佳妙。
今夫木之堪为山者,其数甚多,然则其孰为至佳至妙者乎?曰:有之矣,今予得于友人斯植氏者,其名曰“木假山”,夫假山之名,古今不乏也,然则其孰为至佳至妙者乎?曰:独吾友斯植氏之木假山为至佳至妙者也。
夫木之为山,其势本不甚高,然其上之峰峦洞壑,皆有高明远致之态,盖其根干枝叶,皆以蓄植于土中,而能以凌霄之势出之也,故其上之峰峦洞壑,皆若在云烟缥缈之间,而其下之石,则皆以砺砥硎磨于其中,而能以坚致之质见也,故其下之石,皆若在波涛汹涌之间,至于其草与木,则皆以茂盛之气生之也,故其草与木,皆若含烟吐雾于其间。
予观乎木假山也久矣,而未尝一日忘之于怀也,每欲求一佳本妙手以肖之,然终不可得也,今得斯植氏之木假山,则予之心始定焉,盖其木秀而劲,其石奇而古,其草茂而盛,且夫斯植氏又善蓄植之术也,故予得此木假山也,亦可谓幸矣。
二、翻译
我曾深深地爱过它了,凡是山都可以游览观赏、攀登眺望,而且山上一定有树木来遮荫乘凉的人,山上又一定有水来滋润万物,山下有石头可以用来磨砺刀剑的锋利之处,也可以用来研磨玉石的棱角之处,而山的崖壁的奇特、山峰的秀丽,又必须有草木来覆盖它们、衬托它们,因此山的形成越久远就越显得美好精妙。
现在能够做成山的树木很多,那么哪一种是最为精妙绝伦的呢?回答是:有这样一种树假山,假山的名字在古今都不乏见闻,那么哪一种是最为精妙绝伦的呢?回答是:只有我的朋友斯植氏的木假山是最为精妙绝伦的。
树木做成山的样子,它的气势本来并不高耸,然而它上面的峰峦洞壑都呈现出高远的气势和深远的意境,大概是因为它的根干枝叶都蓄植在土中,却能以凌空的气势展现出来吧!所以它上面的峰峦洞壑都仿佛在云烟缭绕之中,而它下面的石头都是经过磨砺研磨后显现出来的坚硬质地,仿佛在波涛汹涌之间一般,至于它的草和树木都充满了生机勃勃的气息生长着,所以它的草和树木都仿佛在它们之间吐出烟雾一般。
我观赏这木假山已经很久了,但从未有一天忘记过它,每次都想寻找一个好的树苗和妙手来模仿它,但最终都没有得到过,现在得到了斯植氏的木假山后,我的心才安定下来,因为这棵树的枝干秀丽而有力,石头奇特而古老,草儿茂盛而繁盛,而且斯植氏又擅长蓄植之术,所以我能得到这座木假山也可以说是幸运了。