韩愈《原道》原文
博爱之谓仁,行而宜之之谓义,由是而之焉之谓道,足乎己无待于外之谓德,仁与义为定名,道与德为虚位,夫道,必本于仁义,归于道德,出而处为义,入而藏为德,动而时行,藏而翕受,其文武之道邪?礼乐之器邪?其好修之乎?曰:是也。
凡吾所谓道德云者,合仁与义言之也,天下之公理公议之所归者,其名物度数之详易尽知也,其难言者,道德之美也,今欲使果知其美,必先知其所以之美者,知其所以之美者,必知其所以行之美者,知其所以行之美者,始于为仁义之行焉。
昔者先王既没,圣人之道废而不讲,贤人隐遁于山林之中而不肯出焉,于是邪说之徒出于时者,以怪力乱神之说眩天下之人耳目,夫怪力乱神之说,不可与语道也,故曰:古之所谓道者,固若是乎?今之所谓道者,固若是乎?
夫所谓先王之道者何也?仁义是也,然则今之所以为道者何邪?乃不在于斯而在于异乎?曰:今之所以为道者,乃异于先王之道也,然则何邪?曰:后世之为道者,有取于佛老之说者也。
夫佛老之徒皆不本于道德者也,彼以异教邪说惑众之徒也,其言诡诞迂怪,非圣人之道也,故曰:彼以异教惑天下者也,然则吾安得舍道德而云乎哉?故曰:吾之所以为道者,必本于仁义归于道德者也。
韩愈《原道》翻译
博爱之心就是仁的表现,行为得当就是义的表现,由此出发去实践、去追求的路径就是道,内心充实、无需外求的境界就是德,仁和义是固定的名称,道和德则是空泛的称谓,道必须以仁义为基础,最终归于道德的境界,在行动中表现为义,在内心深处则藏匿于德中,行动时顺应时势而行,静默时则蓄积待发,这是文武之道吗?还是礼乐的器物呢?还是指好修身养性的行为呢?回答是:都是如此。
凡是我所说的道德二字,都是指将仁与义合在一起而言的,天下公认的道理和公众舆论所归向的,是那些名物度数的详细内容,这些是容易知道的,而难以言说的则是道德的美好之处,现在如果想让人们真正了解它的美好之处,就必须先了解它之所以美好的原因;要了解它之所以美好的原因,就必须了解它之所以能产生美好行为的原因;要了解它之所以能产生美好行为的原因,必须从实践仁义的行为开始。
过去先王去世后,圣人的道理就被废弃而不讲求了,贤人隐居在山林之中而不肯出来参与世事,于是那些邪说之徒就乘机而出,用怪异的力量和乱神的说法来迷惑天下人的耳目,那些怪异的力量和乱神的说法是不能与道相提并论的,所以说:古时候所说的道,难道真的是那样的吗?现在所说的道,难道真的是那样的吗?
那么所谓先王之道是什么呢?就是仁义啊!然而现在人们所称的道又是什么呢?难道不在这里而在别处吗?回答是:现在人们所称的道,与先王之道不同了,那么又是什么原因呢?回答是:后世讲道的人有采用佛教、道教的思想的人了。
佛教、道教徒都不以道德为基础,他们用异教邪说来迷惑群众,他们的言论离奇荒诞、迂腐怪异,不是圣人的道理,所以说:他们是用异教来迷惑天下的啊!那么我们怎么能舍弃道德而谈其他呢?所以说:我所讲的道,必定以仁义为基础并最终归于道德的境界啊!
就是韩愈《原道》的原文及翻译内容。《原道》是韩愈的一篇重要的哲学著作,强调了道德的重要性以及仁义作为道德基础的重要性,韩愈通过阐述道的本质和道德的内涵,批判了当时社会上流行的异端邪说和佛教、道教思想的影响,强调了儒家思想的正确