【原文】:
庆历四年春,滕子京谪守巴陵郡,越明年,政通人和,百废俱兴,乃重修岳阳楼,增其旧制,刻唐贤今人诗赋于其上,属予作文以记之。
予观夫巴陵胜状,在洞庭一湖,衔远山,吞长江,浩浩汤汤,横无际涯;朝晖夕阴,气象万千,此则岳阳楼之大观也,前人之述备矣,然则北通巫峡,南极潇湘,迁客骚人,多会于此,览物之情,得无异乎?
若夫霪霪霪霪,连月不开,阴风怒号,浊浪排空;日星隐曜,山岳潜形;商旅不行,樯倾楫摧;薄暮冥冥,虎啸猿啼,登斯楼也,则有去国怀乡之忧谏,怀君迫臣之悲慨;是进亦忧,退亦忧,然则何时而乐耶?其必曰“先天下之忧而忧,后天下之乐而乐”乎!
嗟夫!予尝求古仁人之心,或异乎二者之为,何哉?不以物喜,不以己悲;居庙堂之高则忧其民;处江湖之远则忧其君,是进亦忧,退亦忧,然则何时而乐耶?其必曰“修身齐家治国平天下”乎!
若夫淫雨霏霏之时节,草木茂盛之处所,登斯楼也,则有物华天宝之喜悦,心旷神怡之欢畅;宠辱偕忘之豁达;把酒临风之豪情,是乐亦无穷也!
嗟夫!予观夫岳阳楼之大观也,其上下天光之一色也;其湖岸线长之一望无际也;其鸟语花香之生机勃勃也,登临斯楼也,心旷神怡;宠辱皆忘;把酒临风;其喜洋洋者矣!
时六年九月十五日,滕子京请予游岳阳楼记之行,予览斯景也,心旷神怡;宠辱皆忘;醉翁之意不在酒也,于是乎作记以记之。
【翻译】:
庆历四年的春天,滕子京被降职调到巴陵郡做太守,过了几年后,政治通达、人民和乐、各种荒废的事业都兴办起来了,于是重新修建了岳阳楼,扩大了它的旧规模,并且在上面刻上唐代贤士和今人的诗赋,我受托写一篇文章来记述这件事。
我看巴陵郡的美景都在洞庭湖上,它连接着远方的山峦,吞没着长江的流水;浩浩荡荡的湖水无边无际;早晨阳光照耀下或傍晚阴沉时分的景色变化万千,这就是岳阳楼的壮丽景象啊!前人的描述已经非常详尽全面了,然而岳阳楼北通巫峡、南到潇湘、许多被贬的官员和文人墨客都聚集在这里、他们观赏自然景物的感情能不有所不同吗?
像那连绵的阴雨连绵不断、整整一个月都不放晴的时候、阴冷的狂风怒吼着、浑浊的巨浪冲向天空;太阳和星星隐藏了光辉、山岳隐没了形体;商人和旅客不能通行、船上的桅杆被风刮倒、船桨折断;傍晚天色昏暗、虎在长啸猿在悲啼……这时候登上这座楼、就会产生因被贬离京而怀念家乡的忧伤之情和因君迫臣而感到悲愤之意;即使是在朝廷做官也担忧、即使不在朝廷做官也担忧,那么什么时候才感到快乐呢?那他们一定会说“担忧在天下人之前享受快乐在天下人之后”吧!
唉!我曾经探求过古代品德高尚的人们的思想感情、或许与上面两种人的思想感情有所不同呢!为什么呢?他们不因为外物的好坏和个人的得失而或喜或悲;当身居高高的庙堂之上时、他们就担忧百姓的生活;当身处遥远的江湖时、他们就担忧君王是否安康,无论进退都担忧、那么什么时候才感到快乐呢?那他们一定会说“修身齐家治国平天下”吧!
至于那绵绵细雨洒落