原文
列子之徒有愚公者,年且九十,面山而居,惩山北之塞,出入之迂也,聚室而谋曰:“吾与汝毕力平险,指通豫南,达于汉阴,可乎?”杂然相许,其妻献疑曰:“以君之力,曾不能损魁父之丘,如太行、王屋何?且焉置土石?”杂曰:“投诸渤海之尾,隐士之岩。”遂率子孙荷担者三夫,叩石垦壤,箕畚运于渤海之尾,邻人京城氏之孀妻有遗男,始龀,跳往助之,寒暑易节,始一反焉。
河曲智叟笑而止之曰:“甚矣,汝之不惠!以残年余力,曾不能毁山之一毛,其如土石何?”北山愚公长息曰:“汝心之固,固不可彻,曾不若孀妻弱子,虽我之死,有子存焉;子又生孙,孙又生子;子又有子,子又有孙:子子孙孙无穷匮也,而山不加增也,虽我亡,操蛇之神必佑之,今谁治道?”操蛇之神闻之,惧其不已也,请告之于帝,帝感其诚:命夸娥氏二子负二山,一厝朔东,一厝雍南,自此,冀之南、汉之阴无陇断焉。
译文
传说中有个叫愚公的人家住在大山的北面,他年近九十岁,因为大山挡住了他家出行的道路,每次都要绕很远的路才能出去买生活用品或者耕种收获庄稼,于是他召集全家人商量说:“我想和你们一起出力移走这座大山,开出一条通往豫州南部和汉水北岸的道路,你们觉得怎么样?”全家人都非常赞同他的想法,但是他的妻子提出疑问说:“凭你的力量,连魁父这样的小山都不能削平,又能把太行、王屋这两座山怎么样呢?况且把挖下来的土石放到哪里去呢?”大家回答说:“把它们扔到渤海的边上和隐士的住处。”于是愚公就带领儿子孙子和能挑担子的三个人上了山,他们凿石头、挖泥土,用箕畚运到渤海的边上,邻居京城氏的寡妇有个儿子刚七八岁,也蹦蹦跳跳地去帮助他们,冬夏换季,才能往返一次呢。
河曲的智叟笑着阻止愚公说:“你太不聪明了!凭你残余的岁月和剩下的力量,连山上的一棵草都毁不掉,又能把土石怎么样呢?”北山愚公长叹了一口气说:“你思想太顽固了!顽固得无法开窍,连寡妇和弱小的孩子都不如,即使我死了,我的儿子还在;儿子又生孙子,孙子又生儿子;儿子又有儿子,儿子又有孙子;子子孙孙是无穷无尽的,可是山却不会增高加大,我只要不停地挖下去,还怕那山不能平吗?”
掌管山川之神听说了这件事后非常担心愚公会没完没了地挖下去,于是他就向天帝报告了这件事,天帝被愚公的诚心感动了,命令大力神夸娥氏的两个儿子背走了那两座山,一座放在朔方的东部,一座放在雍州的南面,从此以后冀州的南部直到汉水的南岸再也没有高山阻隔了。
就是《愚公移山》的原文及译文内容,这篇故事告诉我们:只要有恒心和毅力,无论面对什么困难和挑战都可以克服。《愚公移山》的故事激励着人们要坚持不懈地追求自己的目标,不畏艰难险阻、勇往直前。