岳阳楼记
庆历四年春,滕子京谪守巴陵郡,越明年,政通人和,百废俱兴,乃重修岳阳楼,增其旧制,刻唐贤今人诗赋于其上,属予作文以记之。
予观夫巴陵胜状,在洞庭一湖,衔远山,吞长江,浩浩汤汤,横无际涯;朝晖夕阴,气象万千,此则岳阳楼之大观也,前人之述备矣,然则北通巫峡,南极潇湘,迁客骚人,多会于此,览物之情,得无异乎?
若夫霪霏连月,阴雨霏霏,浩瀚千里,水波不兴;日星隐曜,山岳潜形;商旅不行,船楫犹滞;薄暮冥冥,虎啸猿啼,登斯楼也,则有去国怀乡,忧谗畏讥之情;满目萧然,感极而悲者矣。
至若春和景明,波澜不惊,上下天光,一碧万顷;沙鸥翔集,锦鳞游泳;岸芷汀兰,郁郁青青,而或长烟一空,皓月千里,浮光跃金,静影沉璧;渔歌互答,此乐何极!登斯楼也,则有心旷神怡,宠辱偕忘之举;把酒临风,其喜洋洋者矣。
嗟夫!予尝求古仁人之心,或异二者之为,何哉?不以物喜,不以己悲;居庙堂之高则忧其民;处江湖之远则忧其君,是进亦忧退亦忧,然则何时而乐耶?其必曰“先天下之忧而忧,后天下之乐而乐”乎!噫!微斯人吾谁与归?
时六年九月十五日。
《岳阳楼记》是范仲淹应好友巴陵郡守滕子京之请为重修岳阳楼所作的一篇记文,文章首先描述了岳阳楼的地理位置和周边环境,接着通过描绘洞庭湖的壮阔景象引出下文。
文章中详细描述了岳阳楼的壮丽景象和洞庭湖的浩瀚无际。“浩浩汤汤,横无际涯”一句生动地描绘了洞庭湖的广阔无垠。“朝晖夕阴,气象万千”则表现了洞庭湖在不同时间、不同气候条件下的千变万化,这些描写为下文引出“迁客骚人”的情感变化做了铺垫。
在描述了自然景观之后,文章进一步探讨了人们在面对这些自然景观时所产生的情感变化,当天气阴雨连绵时,“登斯楼也”,人们会感到离国怀乡、忧谗畏讥之情;而当春光明媚、波澜不惊时,“登斯楼也”,人们则会感到心旷神怡、宠辱偕忘之乐,这种情感的变化正是人们在面对自然景观时所产生的共鸣和感悟。
文章接着提出了“古仁人之心”这一概念,所谓“古仁人”,是指那些不以物喜、不以己悲、居庙堂之高则忧其民、处江湖之远则忧其君的人,他们无论进退得失都保持着一种忧国忧民的心态,范仲淹认为这种心态是值得追求的,他引用了“先天下之忧而忧,后天下之乐而乐”这句话来表达自己的心志,这句话也成为千古名句,流传至今。
最后一段总结了全文的主旨。“噫!微斯人吾谁与归?”这句话表达了作者对那些具有古仁人之心的人的敬仰和向往之情,同时也在暗示着作者自己就是具有这种心态的人之一,整篇文章通过对岳阳楼的描绘和对人们在面对自然景观时所产生的情感变化的探讨表达了作者对国家、对人民的深深忧虑和关爱之情。
《岳阳楼记》是范仲淹的代表作之一也是中国古代散文中的名篇之一,文章通过对岳阳楼的描绘和对人们在面对自然景观时所产生的情感变化的探讨表达了作者对国家、对人民的深深忧虑和关爱之情同时也展现了作者高尚的品质和情怀以及他对社会现实的深刻认识和思考具有很高的文学价值和历史价值是中华民族优秀文化遗产中的重要组成部分之一。