古文原论及今译解读
养生论原文
夫养生也,必先知其道,道者何也?道者,自然之道也,夫自然之道,乃天地之常道,阴阳之变化,四时之运行,万物之生长,故知其道者,则能养其生。
是以圣人之道,必以和为贵,和者何也?和者,阴阳之和也,夫阴阳之和,则万物生焉,故知和者,则能养其身,饮食有节,起居有常,不妄作劳,故能形神俱妙。
夫饮食者,人之命脉也,食之以时,则能养其五脏六腑;食之以过,则伤其真元,是以饮食之宜,必以五味调和为贵,五味者何也?酸、苦、甘、辛、咸也,夫五味调和,则能滋养五脏;五味偏胜,则伤其脏腑。
夫起居者,人之根本也,起居有常,则能养其精气;起居无常,则伤其神明,是以起居之宜,必以时为度,夫时者何也?春生夏长,秋收冬藏,夫四时之序,各有其宜;逆之则伤其生。
夫劳作者,人之所不能免也,然不妄作劳,则能养其形神,是以劳作之宜,必以适为度,夫适者何也?适者,心身之适也,心身适而作劳,则无过劳之患;心身不适而作劳,则有伤形之忧。
夫养生者,必以德行为先,德行者何也?德行者,仁义礼智信也,夫仁义礼智信者,人之常性也,故德行备矣,则能养其生矣,德行不足者,则形神俱损,是以德行者,养生之根本也。
译文
关于养生的理论,首先必须了解它的道理,这个“道”是什么呢?它指的是自然之道,自然之道是天地间的常规之道,包括阴阳的消长变化、四时的运行以及万物的生长,只有了解这个道理的人,才能保养自己的生命。
圣人的养生之道,必然以和谐为贵,和谐是什么呢?和谐就是阴阳的平衡和谐,阴阳平衡和谐,万物就能生长繁茂,懂得和谐的人,就能保养自己的身体,在饮食方面要有节制,起居要有规律,不要过度劳累,这样才能使形体和精神都达到完美的状态。
饮食是人的命脉所在,如果饮食得当、适时适量地进食,就能滋养五脏六腑;如果饮食过量或不当,就会损害人的真元之气,饮食的适宜性必须以五味调和为贵,五味包括酸、苦、甘、辛、咸五种味道,五味调和就能滋养五脏;如果五味偏重或偏废,就会伤害脏腑功能。
起居是人的生活根本所在,如果起居有规律、顺应自然环境的变化和时间的推移来安排生活作息时间表等行为活动等就能保持精气充足;如果起居没有规律或违背自然环境的变化和时间推移等就会损害人的神明智慧和身体健康等因此起居的适宜性必须以时间为度数来衡量和把握春天生发夏天成长秋天收获冬天收藏这四个季节的更替变化各有其适宜的规律如果违背了这些规律就会损害生命健康因此要顺应自然规律来安排生活作息时间等行为活动等以保持身体健康和心理健康等状态良好
劳累是人们无法避免的活动但是不盲目过度劳累就能保养形体和精神因此劳作的适宜性必须以适度为标准适度是什么呢?适度就是心身适应劳作的程度如果心身适应劳作的程度适中就不会有过劳之患如果心身不适应劳作的程度就会对形体造成伤害因此要合理安排劳作时间和强度等以保持心身健康和平衡的状态
养生必须以德行为先德行是什么呢?德行就是仁义礼智信这五种道德规范仁义礼智信是人性的基本表现因此具备德行就能保养生命德行不足就会导致形神俱损所以德行是养生的根本所在
综上所述通过了解和实践养生之道我们可以更好地保养自己的生命和身体健康达到健康长寿的目的同时也能提高自己的生活质量和幸福感指数因此我们应该重视养生之道并将其融入到我们的日常生活中去以实现身心健康和幸福生活的目标。