原文
出师表
先帝创业未半而中道崩殂,今天下三分,益州疲弊,此诚危急存亡之秋也,然侍卫之臣不懈于内,忠志之士忘身于外者,盖追先帝之殊遇,欲报之于陛下也,诚宜开张圣听,以光先帝遗德,恢弘志士之气,不宜妄自菲薄,引喻失义,以塞忠谏之路也。
宫中府中,俱为一体;陟罚臧否,不宜异同,若有作奸犯科及为忠善者,宜付有司论其刑赏,以昭陛下平明之理;不宜偏私,使内外异法也。
侍中、侍郎郭攸之、费祎、董允等,此皆良实,志虑忠纯,是以先帝简拔以遗陛下:愚以为宫中之事,事无大小,悉以咨之,然后施行,必能裨补阙漏,有所广益。
将军向宠,性行淑均,晓畅军事,试用于昔日,先帝称之日能,是以众议举宠为督:愚以为营中之事,悉以咨之,必能使行阵和睦,优劣得所。
亲贤臣远小人,此先汉所以兴隆也;亲小人远贤臣,此后汉所以倾颓也,先帝在时,每与臣论此事,未尝不叹息痛恨于桓、灵也,侍中、尚书、长史、参军,此悉贞良死节之臣,愿陛下亲之信之,则汉室之隆,可计日而待也。
臣以驱驰之日久矣,加之老病交加,然陛下以光先帝遗德为念,当复汉室大业为重,愿陛下猃纳雅言,追先帝遗诏之意,臣不胜受恩感激,今当远离陛下,临表涕零,不知所言。
翻译
《出师表》是三国时期蜀汉丞相诸葛亮写给后主刘禅的一篇奏章,文章主要讲述了当时蜀汉的内外形势和北伐的必要性,以下是《出师表》的详细翻译:
先帝开创的基业还没有完成一半就中途去世了,现在天下分裂成三国鼎立的局面已经有些年头了,蜀国因为连年战争和内部疲惫而显得特别困顿,这确实是国家危急存亡的关键时刻,然而朝中侍卫大臣们仍然尽心尽力地守护着国家;而那些忠诚的将士们则在外奋不顾身地战斗着,他们这样做的原因都是因为追念先帝的特殊恩典和厚待,他们想要在陛下您的统治下尽忠报国,陛下您应该广泛地听取意见、接纳建议来发扬光大先帝遗留下来的美德和志向,不应该随便看轻自己、自暴自弃或说出不合道理的话来堵塞忠臣们进谏的道路。
在皇宫中和朝廷里的大臣们都是一体同心的,对于他们的升迁或降职都应该有一个公正的标准不应该因为个人喜好或偏见而有所不同,如果有犯法作乱的人和那些忠心耿直的人应该分别交给有关部门去处理他们的赏罚问题以显示陛下的公平和公正来维护国家的统一和稳定,不应该对某些人偏心偏爱而使国家的法律和制度在执行时有所不同或受到破坏。
侍中郭攸之、费祎和侍郎董允等都是忠诚善良、思想成熟的人他们有高尚的情操和远大的志向因此先帝把他们选拔出来留给陛下您使用我认为在宫中的事情无论大小都可以和他们商量然后去执行这样一定能得到更多的帮助和支持弥补我们的不足和疏漏使国家得到更多的好处和利益。
将军向宠是一个性格品行善良公正的人他通晓军事懂得如何布阵调兵遣将这是从过去多次的实践中已经证明了的因此大家都认为他是一个非常能干的人因此我建议陛下您应该把军营中的事情都交给他去处理这样一定能使将士们更加团结一心发挥出更大的战斗力使他们的优点和缺点都能得到适当的安排和使用。
亲近贤臣远离小人这是前汉所以能够兴盛的原因;而亲近小人远离贤臣则是后汉之所以倾覆衰败的原因,先帝在世的时候每逢和我谈论这些事情没有不对桓、灵二帝的做法感到痛心遗憾的,侍中、尚书、长史、参军等人都忠诚可靠是能够为国家尽