金溪民方仲永,世隶耕,仲永生五年,未尝识书具,忽啼求之,父异焉,借旁近与之,即书诗四句,并自为其名,其诗以养父母、收族为意,传一乡秀才观之,自是指物作诗立就,其文理皆有可观者,邑人奇之,稍稍宾客其父,或以钱币乞之,父利其然也,日扳仲永环谒于邑人,不使学。
余闻之也久,明道中,从先人还家,于舅家见之,十二三矣,令作诗,不能称前时之闻,又七年,还自扬州,复到舅家问焉,曰:“泯然众人矣。”
译文:
金溪平民方仲永,世代务农,仲永长到五岁,不曾见过书写工具,忽然哭着要这些东西,父亲对此感到惊异,从邻近人家借来给他,他立即写了四句诗,并且自己题上自己的名字,这首诗以赡养父母和团结同宗族的人为主旨,传给全乡的秀才观赏,从此有人指定事物叫他写诗,他能立刻完成,诗的文采和道理都有值得欣赏的地方,同县的人对此都感到惊奇,渐渐地请他的父亲去作客,有的人还花钱求仲永题诗,他的父亲认为这样有利可图,每天拉着仲永四处拜访同县的人,不让他学习,我听说这件事很久了,明道年间,我随先父回到家乡,在舅舅家里见到他,他已经十二三岁了,让(他)写诗,(写出来的诗已经)不能与从前的名声相称,又过了七年,(我)从扬州回来,又到舅舅家去拜访,(看到)他已经和普通人一样了。
方仲永的通达聪慧是先天得到的,他天资聪颖、才能出众是值得肯定的;但其最终“泯然众人矣”的结局又让人觉得可惜,造成方仲永人生悲剧的原因是什么呢?是因其父“利其然”而“日扳仲永环谒于邑人”,目光短浅、目光短浅、只重眼前利益而不为儿子的长远打算造成的,这的确让人扼腕叹息:如此神童何以沦为庸人?天才如何变成了庸才?“天才是百分之一的天赋加上百分之九十九的努力”这话虽然有些绝对但天才如果不注重后天努力也会变成庸才的道理是不容置疑的!这应当是我们今天对“伤仲永”这一寓言所应有的正确认识吧!