《陈情表》是西晋文学家李密上奏给晋武帝的表文,以自己幼年的多病和供养无人的实情,恳请皇上准允他暂不奉诏赴职的一篇表文,文章从以孝治天下的大前提下引出自己目前处境的悲惨,以及日后难料的祸患,以自己与祖母刘相依为命而自请终养祖母再效忠朝廷为核心。
原文及翻译如下:
陈情表
臣密言:臣以险衅,夙遭闵凶,生孩六月,慈父见背;行年四岁,舅夺母志,祖母刘悯臣孤弱,躬亲抚养,臣少多疾病,九岁不行,零丁孤苦,至于成立,既无伯叔,终鲜兄弟,门衰祚薄,晚有儿息,外无期功强近之亲,内无应门五尺之僮,茕茕孑立,形影相吊,而刘夙婴疾病,常在床蓐;臣侍汤药,未曾废离。
逮奉圣朝,沐浴清化,前太守臣逵察臣孝廉;后刺史臣荣举臣秀才,臣以供养无主,辞不赴命,诏书特下,拜臣郎中,寻蒙国恩,除臣洗马,猥以微贱,当侍东宫,非臣陨首所能上报,臣具以表闻,辞不就职,诏书切峻,责臣逋慢;郡县逼迫,催臣上道;州司临门,急于星火,臣欲奉诏奔驰,则刘病日笃;欲苟顺私情,则告诉不许,臣之进退,实为狼狈。
伏惟圣朝以孝治天下,凡在故老,犹蒙矜育,况臣孤苦,特为尤甚,且臣少仕伪朝,历职郎署,本图宦达,不矜名节,今臣亡国贱俘,至微至陋,过蒙拔擢,宠命优渥,岂敢盘桓,有所希冀?但以刘日薄西山,气息奄奄,人命危浅,朝不虑夕,臣无祖母,无以至今日;祖母无臣,无以终余年息,母孙二人更相为命,是以区区不能废远。
臣密今年四十有四,祖母刘今年九十有六;是臣尽节于陛下之日长,报养刘之日短也,乌鸟私情,愿乞终养,臣之辛苦,非独蜀之人士及二州牧伯所见明知;皇天后土实所共鉴,愿陛下矜悯愚诚,听臣微志,庶刘侥幸,保卒余年,臣生当陨首,死当结草,臣不胜犬马怖惧之情,谨拜表以闻。
译文:
我李密说:我命运坎坷,命运不好,(出生六个月)慈爱的父亲就弃我而去,(到了)我长到四岁的时候,(我)又遭受了母丧,我从小的父母亲怜悯我孤单弱小,(便)亲自抚养我,我小时候经常生病,(到了)九岁还不会行走.孤独无靠,(到了)长大成人,(更)是缺乏兄弟扶持.(我)家里穷,(又)没有亲戚长辈,(没有)童仆可供使唤,(只有)我孤苦伶仃地独立生活.每天只有自己的身体和影子相互安慰。(但)祖母又早被疾病缠绕,(她)常卧病在床,(我)侍候她吃饭喝药,(从没)敢稍有怠慢离开她.
到了圣明的朝代,(它)政治清平,(皇上)施行的教化(日渐)清明,从前(我)担任过的巴郡太守逵和(新任)蜀州刺史荣又推举(我)为孝廉并秀才.(可)我因为供养无主,(便)推辞不答应征召.朝廷又特地发来文书,(任命我为郎中).不久又蒙受国家恩命,(任命我为)太子洗马.(我)以卑微低贱的郎官身分,(本应)侍候皇太子东宫讲学,(但)既没有可以(向朝廷)陈述的大义,(又不愿)结党营私、追求名声节操.现在我是亡国贱俘,(身份)极为卑微低下.承蒙得到提拔超出(原来的身份),恩赐的礼遇优厚,(我)怎敢