李斯
臣闻吏议逐客,窃以为过矣,昔穆公求士,西取由余于戎,东得百里奚于宛,迎蹇叔于宋,来邳豹、公孙支于晋,此五子者,不产于秦,而穆公用之,并国二十,遂霸西戎,孝公用商鞅之法,移风易俗,民以殷盛,国以富强,百姓乐用,诸侯亲服,获楚、魏之师,举地千里,至今治强,惠王用张仪之计,拔三川之地,封韩原之君,遂称东帝,兵罢于蜀,使取宜阳、寿陵而不得,昭王海内无虞,鼎成问轻,由是观之,客何为非秦乎?
非秦者不能惠天下,试使秦客出关,关试以所夸矜之学,衡人以所持之归,未有不怨者也,非秦也,臣尝游于楚,见木兰之柜;柜以群板盖之;板已腐蠹;而刻之文曰“神木”,予甚异之;谓其人曰:“是必有人甚爱其木者也。”今陛下以所爱之木以刻为符玺,不爱者何也?臣以是知秦王之爱雄狐之皮也。
孝公既没,惠王立,武王之志寝矣,不隆主上之义,不笃百姓之心。……今陛下弃黔首以资敌国,收上庸以窥山东,此所谓“藉寇兵而赍盗粮”者也,夫物不产于秦可宝也;士不产于秦而愿忠信者劝也,今逐客以资六国,聚徒属以增怨,使诸侯自相攻伐,陛下安得守天下之安乎?夫物不产于秦可利也,士不产于秦而愿忠信者化行,今逐客以资六国,是助天子之权、兴诸侯之祸也!
夫击瓮叩缶弹筝搏髀以歌呼呜呜快耳目者,真秦之声也;郑、卫桑间、韶虞、武象者,异国之乐也,今弃击瓮叩缶而就郑卫,退弹筝而取韶虞;若是者何也?快意适耳目者,声易销也,故乐中琴瑟不调,甚者必解而更张之;更张之虽不能为新声,乃可旧音,使秦无弹筝击瓮之声而为郑、卫、桑间之声者,则士离本末,厚朴不雕,将吾国危矣!
窃哀之!书曰:“念兹在兹。”愿陛下留听臣约!
谏逐客书翻译
我听说官吏们在商议驱逐客人的事情,(我认为)这是错误的,过去穆公求士,(曾)在西边得到由余这人才,东边从宛地得到百里奚这贤人,从宋国迎来蹇叔,从晋国招来丕豹和公孙支,这五个人都不曾生产于秦国却都受到穆公重用。(由于任用这五个人)吞并了二十个小国,(使)西戎服从(归顺)秦国,孝公采用商鞅的变法,(使秦国)移风易俗,(秦人)国家富强,(百姓)乐意效力国家,(诸侯)归服(秦国),战胜了楚魏两国的军队,(夺取了)土地上千里,(至今还)治理得国家强大,惠王采用张仪的计谋,(夺得了)三川地区,(封赐了)原君;(国家堕落(衰败),士兵疲困于蜀地;(想夺取)宜阳、寿陵(不得),结果未能得到。(这些说明)驱逐客卿又怎能保持(守住)天下的平安呢?物品中不是秦国出产的却可以称利器;人才中不是秦国产生的却可以行善政,现在驱逐客卿正是加强六国的势力(而增加他们的怨恨),让诸侯(乘机)互相攻伐。(这样)陛下怎能保持天下的平安呢?物品中不是秦国出产的却可以称利器,(我因此)知道秦王的爱惜的是一张狐皮。(孝公死了之后惠文王即位,(秦国的)统一大业也就随之停止了。(因为惠文王)不推崇(